Choć pojęcie mobbingu od wielu lat jest obecne w licznych przekazach medialnych, to świadomość prawną dotyczącą tego zjawiska tj. czym tak naprawdę jest mobbing należy uznać w ogólnym ujęciu za niewielką i bazującą na stereotypach. Jest to jedna z przyczyn powodujących, że większość procesów sądowych wytaczanych przez pracowników pokrzywdzonych tym zjawiskiem kończy się porażką ofiary i najczęściej sukcesem pracodawcy. O tym czy nasze roszczenie zostanie zakwalifikowane przez sąd jako mobbing decydują dowody, które przedstawimy wraz z pozwem lub przeprowadzone podczas postępowania.
Ciężar dowodu w sprawach o mobbing spoczywa na pracowniku. Oznacza to, że zanim zdecydujesz się na dochodzenie swoich praw przed sądem, powinnaś być świadoma, że sukces w sądzie uzależniony jest od tego jakimi dowodami dysponujesz aby przekonać sąd do swoich racji. Jako przykłady należy wskazać dowody z dokumentów, zeznań świadków, opinii biegłych, oględzin, przesłuchania stron, zdjęć, nagrań lub filmów.
- DOWODY Z DOKUMENTU, WYDRUKU KOMPUTEROWEGO
Jako dowód w sprawie mobbingowej może być uznana między innymi korespondencja mailowa z oprawcą – mobberem. Nie warto oczekiwać z wydrukiem odpowiednich wiadomości na etap przygotowywania pozwu i wizyty u radcy prawnego lub adwokata. Twój stan psychiczny, jako ofiary mobbingu, może spowodować, że o pewnych wiadomościach zapomnisz i w konsekwencji dojdzie do pominięcia pewnych kluczowych informacji w postępowaniu sądowym. Pamiętaj zatem aby drukować wszelką korespondencję, którą uważasz za przejaw mobbingu w sposób systematyczny zaraz po jej otrzymaniu. Aby przedstawić eskalację zjawiska, którego stałaś się ofiarą doskonałym sposobem jest także prowadzenie dziennika, w którym wskażesz na konkretne daty poszczególnej wymiany korespondencji, rozmów, wiadomości sms itd. Jeżeli prowadzenie takiego dziennika jest ponad Twoje siły możesz o to poprosić bliską dla Ciebie osobę. Dowodem z dokumentu mogą być również wszelkiego rodzaju notatki służbowe, wiadomości, które wysyłasz do pracodawcy (np. zarządu spółki, w której jesteś zatrudniona) będące zawiadomieniem o mobbingu, czy też wewnętrzna korespondencja świadcząca o przebiegu postępowania antymobbingowego.
Jeśli w wyniku mobbingu zasięgasz porad specjalisty np. psychiatry czy też psychoterapeuty, u których zdiagnozowane zostają np. objawy depresji, taki rozstrój zdrowia warto udokumentować poprzez zarchiwizowanie zwolnień chorobowych, zaświadczeń o stanie zdrowia, informacji o terminach wizyt u lekarza, terapeuty, otrzymanych z tytułu odbytych wizyt paragonów.
- ZEZNANIA ŚWIADKÓW
Do tego środka dowodowego w sprawach mobbingowych należy podchodzić z dużą rozwagą. Z uwagi na naturę spraw pracowniczych i związanie danego świadka z pracodawcą w chwili składania zeznań przed sądem, zeznania poszczególnych współpracowników mogą rozmijać się z rzeczywistym stanem faktycznym. Co do zasady utrzymanie pracy stanowi nieocenioną wartość dla pracownika, stąd też w tego rodzaju sprawach można spotkać się ze stronniczością opinii i manipulacją przedstawianych okoliczności, co w konsekwencji, może służyć obronie interesów pracodawcy czy też ofiary mobbingu. Zeznania świadków powinny być zatem konfrontowane z innymi dowodami dopuszczonymi w sprawie.
- DOWÓD Z OPINII BIEGŁEGO
Dopuszczenie dowodu z opinii biegłego powinno mieć charakter wyjątkowy i powinien być to dowód w celu powiązania zjawiska mobbingu z doznanym przez ofiarę rozstrojem zdrowia (np. z depresją). W sprawach mobbingowych powoływani zostają zazwyczaj biegli sądowi z zakresu psychologii i psychiatrii.
- DOWÓD Z NAGRAŃ ROZMÓW TELEFONICZNYCH
Ten rodzaj środka dowodowego uznać należy za dość kontrowersyjny. Nagranie rozmowy z mobberem lub z współpracownikami najczęściej jest zdobywane podstępem i bez świadomości rozmówcy. Oczywiście z punktu widzenia prawa w pełni legalne jest nagranie rozmowy, której jesteśmy uczestnikiem za zgodą naszego rozmówcy. Ciężko mi jednak wyobrazić sobie sytuację kiedy ofiara mobbingu gromadząc materiał dowodowy prosi mobbera o wyrażenie zgody na nagranie danej rozmowy. Mając na uwadze fakt, że pracownik – ofiara mobbingu jest zazwyczaj słabszą stroną stosunku pracy i całego postępowania przed sądem, a także często nie dysponuje innym dowodem dla wykazania twierdzeń zawartych w pozwie – sądy przesłuchują nagrania i decydują o tym czy dopuścić je jako dowody czy też nie. Brak zgody na nagrywanie wyrażonej przez naszego rozmówcę wymaga przeprowadzenia oceny, czy dowód– ze względu na swoją treść i sposób uzyskania – nie narusza prawa do prywatności osoby nagranej, a jeżeli tak, to czy naruszenie tego prawa może znaleźć uzasadnienie w potrzebie zapewnienia innej osobie prawa do sprawiedliwego procesu. Oznacza to, że jeśli wykorzystanie nagrania z udziałem np. mobbera – uzyskane bez jego zgody, ale nie w sposób przestępczy i bez naruszenia zasad współżycia społecznego – ma doprowadzić do wydania sprawiedliwego wyroku, to tego typu interes uzasadnia naruszenie prawa do prywatności i tajemnicy komunikowania się. Nie może być ono jednak fragmentaryczne, wyrwane z kontekstu – wniosek dowodowy w takiej postaci może zostać przez sąd oddalony.
***
Postępowanie w sprawach mobbingowych uznać należy za postępowanie nie tylko wyjątkowo trudne dla obu stron procesu ale przede wszystkim wymagające po stronie ofiary mobbingu wtórnej odporności psychicznej jak i skrupulatności w gromadzeniu materiału dowodowego. Choć sprawy mobbingowe rzadko kończą się sukcesem po stronie strony powodowej to jednak jest spowodowane, w mojej ocenie, przede wszystkim niewystarczającą świadomości prawną ofiary. Z tego też powodu jakiekolwiek działania, które ofiara mobbingu chce podjąć aby bronić swoich praw przed sądem winny być poprzedzone zasięgnięciem opinii ze strony profesjonalnego pełnomocnika – radcy prawnego lub adwokata.
