Niezależnie od tego czy zmarły pozostawił po sobie testament, czy też dziedziczenie następuje na podstawie ustawy, przepisy prawa cywilnego przewidują określone sytuacje, gdy osoba powołana do spadku, czyli spadkobierca, staje się niegodnym dziedziczenia.

Spadkobiercę niegodnego dziedziczenia traktuje się jak osobę, która nie dożyła otwarcia spadku.

Zachodzi pytanie – kiedy może zostać spadkobiercą uznanym za niegodnego?

PRZESŁANKI ZASTOSOWANIA NIEGODNOŚCI

Przepisy prawa cywilnego przewidują trzy, ściśle określone sytuacje, które wywołują ten skutek. Kompetencja do stwierdzenia niegodności dziedziczenia leży w gestii sądu.

Wspomnianymi trzema sytuacjami są:

1. Dopuszczenie się ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
2. Nakłonienie podstępem lub groźbą spadkodawcy do sporządzenia lub odwołania testamentu albo groźbą lub podstępem przeszkodzenie w dokonaniu jednej z tych czynności;
3. Umyślne ukrycie lub zniszczenie testamentu, przerobienie go lub podrobienie, albo umyślne skorzystanie z testamentu podrobionego lub przerobionego przez osobę trzecią.

• Pamiętaj, sąd cywilny jest związany prawomocnym wyrokiem skazującym za przestępstwo, ale gdy takiego wyroku nie ma, wówczas sam może ocenić, na podstawie materiału dowodowego, czy spadkobierca dopuścił się względem spadkodawcy ciężkiego przestępstwa. Przepisy nie przewidują definicji ciężkiego przestępstwa. Wydaje się zatem, że to sąd   każdorazowo będzie oceniał, czy dane przestępstwo przeciwko spadkodawcy ma zostać  zakwalifikowane jako ciężkie.
• Groźba lub podstęp mają swoje utrwalone znaczenie i rozumienie na gruncie przepisów prawa cywilnego, wynikające z artykułów 86 i 87 kodeksu cywilnego. Uzasadnienie tego przepisu bierze swój fundament w ochronie swobody spadkodawcy przy kształtowaniu porządku dziedziczenia.
• Pojęcie testamentu w trzecim przypadku, oznacza ujęcie go sensu largo, jako czynności prawnej. Umyślność w tym wypadku będzie miała miejsce, gdy potencjalny spadkobierca działa z zamiarem ukrycia lub zniszczenia testamentu, bądź skorzystania z przerobionego lub podrobionego testamentu- niezależnie kto się dopuścił takiego czynu. Co ciekawe, Sąd Najwyższy uznał, że ukrycie testamentu, który był nieważny, wciąż jest przesłanką do stwierdzenia niegodności dziedziczenia.
  Najistotniejszy jest bowiem fakt, iż spadkobierca działał z myślą, iż podejmuje działania względem testamentu ważnego!

SKUTKI UZNANIA ZA NIEGODNEGO DZIEDZICZENIA

Uznanie za niegodnego dziedziczenia następuje w orzeczeniu sądu po przeprowadzeniu postępowania sądowego. Więcej na temat skutków prawnych, procesowych przeczytacie tu.

Powództwo może być wniesione przed wszczęciem, w toku lub po zakończeniu postępowania o stwierdzenie nabycia spadku.

Spadkobierca niegodny jest wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Jest również pozbawiony prawa do zachowku (art. 991 K.c.).

LEGITYMACJA CZYNNA W PROCESIE O NIEGODNOŚĆ

Uznania spadkobiercy za niegodnego może żądać każdy, kto ma w tym interes.

Z żądaniem takim może wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku.